نظارت و راهنمای آموزشی در یک نگاه

روش های نظارت و راهنمای آموزشی

هدف نظارت و راهنمایی آموزشی اصلاح فرآیند آموزش و یادگیری از طریق همکاری حرفه ای متقابل راهنمای آموزشی با معلم است این امر صرفاً به کمک به معلمان د رحل مسائل و مشکلات مثلی یا فوری آنان محدود نمی شود ، بلکه صرفاً نوعی همکاری حرفه ای است در مطالعه و تحقیق مستمر درباره اصلاح روش تدریس و آموزش آتی معلمان ؛ بنابراین اصلح فرآیند آموزش برنامه ای بلند مدت و مستلزم برنامه ریزی است .

نظارت و راهنمایی آموزش بالینی ( مشاهده مستقیم رفتار معلمان در کلاس درس )

نظارت و راهنمایی آموزشی بالینی مطالعه رفتار معلم در کلاس درس با روشی نظام مند و منظم و در جوی همراه با همکاری و احترام متقابل است ، و مجموعه ای از فعالیت هایی است که برای اصلاح فرایند تدریس و ادگیری طراحی شده است . نظارت و راهنمایی آموزشی بالینی هم یک مفهوم است و هم یک ساختار . گلدهامر و همکارانش ( 1993) نه ویژگی آن را به عنوان یک مفهوم بررسی و تحلیل کرده اند که عبارتند از :

1- نظارت و راهنمایی بالینی فنی برای اصلاح فرآیند آموزشی است .

2- نظارت و راهنمایی بالینی دخالت آگاهانه در فرآیند آموزش است .

3- نظارت و راهنمایی هدفمدار است ؛ به طوری که نیازهای مدرسه را با نیازهای رشد شخصی افرادی که در مدرسه کا رمی کنند در هم می آمیزد .

4- نظارت و راهنمایی بالینی بین معلمان و راهنمایان آموزشی همکاری حرفه ای قائل است .

5- نظارت و راهنمایی بالینی مستلزم درجه بالایی از اعتماد متقابل است که در درک . حمایت و متعهد به رشد و پیشرفت ( معلمان ) بازتاب می یابد .

6- نظارت و راهنمایی بالینی اگرچه مستلزم روش شناسی قابل انعطافی است که به طور مداوم تغییر می کند ، فرآیندی نظام مند یا منظم است .

7- نظارت و راهنمایی بالینی تنشی ودمند و سالم برای پرکردن فاصله بین شرایط واقعی و شرایط ایده آل ایجاد می کند .

8- نظارت و راهنمایی بالینی فرض م یکند راهنمای آموزشی در مورد تحلیل فرآیند آموزش و یادگیری و همچنین تعامل انسانی مفید و سازنده اطلاعات بسیاری دارد .

9- نظارت و راهنمایی بالینی هم مستلزم آموزش پیش از خدمت بویژه در روش های مشاهده است و هم مستلزم بازتاب پیوسته ضمن خدمت د رمورد شیوه اثر بخش .

مراحل نظارت بالینی

1- تبادل نظر قبل از مشاهد ه: ایجاد ارتباط بین معلم ناظر و دانش آموزان برنامه ریزی درسی که باید تدریس شود و برنامه ریزی برای مشاهده می باشد .

2- مشاهده : ناظر به آرامی وارد کلاس می شود و از تماس رو در رو با معلم و شاگردان خودداری
می نماید و از روش های تدریس و رفتار هایی که از قبل با هماهنگ ککردن یادداشت بر می دارد .

3- تحلیل راهبردی : در این مرحله ناظر یادداشت ها و طرح های تدریس  و حوادث  وخیم مورد مشاهده در خلال درس را تحلیل می کند . ناظر با پیشنهاد های خود به معلم نزدیک می شود و از حال دفاعی او بکاهد .

4- تبادل نظر راهبردی : معلم در خلال جلسه تبادل نظر از جنبه های مورد نظر خود بازخوردی دریافت می کند .

5- تحلیل پس از تبادل نظر : مرحله پایانی جبران بالینی است در واقع برای ناظر یک فرایند ضمن خدمت است معلم چه تغییراتی باید در روش خود ایجاد کند مشخص می شود .

 

مزایای نظارت بالینی :

1- ناظران و معلمان با یکدیگر به سوی یک هدف مشترک همکاری دارند .

2- ناظران به میزان بیشتر بر رفتار  تدریس اثر می گذارند .

3- معلمان و ناظران احساسات مثبتی نسبت به فرایند نظارتی دارند .

 

روش های نظارت راهنمایی آموزشی بالینی عبارتند از :

1- روش کنترل دستوری :

اگر راهنمای آموزشی تحلیل خود از مشاهده کلاس را به معلم ارائه کند ، هدف هایی را برایش وضع نماید ، و به او بگوید که باید فعالیت ها و اقداماتی را انجام دهد از روش یا رفتار های کنترل دستوری استفاده کرده است در این روش راهنمای آموزشی تا حد بسیاری از اختیاراتش استفاده می کند و معلم را متقاعد می سازد که برای بهبود مشکلش باید فعالیت هایی را انجام دهد . معمولا اگر او از چنین روشی استفاده کند فرض بر این است که در زمینه مشکل معلم دانش و تخصص بیشتربی دارد . با عبارت دیگر اتخاذ چنین روشی ناشی از ایده است که راهنمای آموزشی بهتر از معلم می داند که چه فعالیت هاو اقداماتی برای اصلاح فرایند تدریس باید اتخاذ گردد . بنابراین اوست که تصمیمات نهایی را برای معلم می گیرد . در روش کنترل دستوری راهنمای آموزشی می تواند مراحل ذیل را در کار معلم رعایت کند.

الف ) تشخیص و بیان مشکل

ب ) مشخص کردن مشکل معلم با خودش

ج) شنیدن نظر های معلم

د ) حل مسئله

ه ) هدایت معلم

و ) بررسی واکنش معلم

ز) جز کردن فعالیت هایی که معلم باید انجام دهد

ح) بررسی و پیگیری پیشرفت طرح

 

2- روش اطلاعاتی دستوری  :

اگر در فرایند نظارت و راهنمایی آموزشی بالینی ، راهنمای آموزشی یک منبع اطلاعاتی باشد و راه حل ها یا ثقوق مختلف عملی را به معلمان پیشنهاد کند و آنان بتوانند از میان راه خل ها یکی را انتخاب کنند ، راهنمای آموزشی از روش اطلاعاتی دستوری استفاده کرده است . راهنمای آموزشی در فرایند مشاهداتش از عملکرد کلاس هدف یا اهدافی را برای معلم تعیین می کند و سپس او را در جهت فعالیت هایی می کند به احتمال زیاد در نیل به این اهداف تاثیر دارد برانگیخته ، فعال و هدایت می کند . در این روش ، راهنمای آموزشی ضمن دادن اطلاعات به معلم همواره درصدد گرفتن بازخورد از اوست . بر اساس پیشنهاد های راهنمای آموزشی معلم فعالیت های گوناگونی را انجام می دهد که نوع ، نحوه ، زمان انجام دادن آن ها راهنمای آموزشی تعیین می کند .

مراحل و توالی روش اطلاعاتی دستوری با معلمان به شرح زیر است ( گلیمان ، گورلان وارسگوردون ،1995 ، ص 105) :

الف – شناسایی و تعیین هدف

ب – توضیح خواستن از معلم برای روشن شدن هدف

ج- درک نظر معلم

د) حل مشکل

ه ) هدایت

و) درخواست از معلم برای گرفتن اطلاعات در مورد راه حل ها

ز ) انتخاب راه حل نهایی

ح ) درخواستن از معلم برای انتخاب راه حلها .

ط ) جزء جزءکردن اقدامتی که باید انجام شود

ی ) برسی نهایی برنامه عملیاتی

 

3_ روش مبتنی بر همکاری مشترک یا تشریک مساعی .

چنانچه راهنمای آموزشی درفرایند نظارت و راهنمایی بالینی ، علاقه مند باشد مساله را به طور مشترک و با همکاری متقابل با معلم حل کند و معلم را تشویق کند تا ادراکات و نظرهایش را در مورد آن مساله یا مشکل بیان کند . و درعین حال صادقانه  وبه طور صریح و روش عقلید خورش را نیز بیان کند . به طوری که به مباله صادقانه و آشکار نظرها بیجامد ، از نظارت و راهنمایی آموزشی مبنی برهمکاری مشترک و متقابل استفاده کرده است .

 

4- روش غیر دستوری

در فرایند نظارت راهنمای آمرزشی بالینی ، گاه راهنمایان آموزشی با معلمانی مواجه می شوند که برای هدایت و اداره کار خود به طور مستقل توانا ییها و مهارتهی لازم را دارا هستند .

بنا براین چگونگی بر خورد و رفتار حرفه ای آنان با معلمان فرق می کند وبناچار باید از شیوه یا رفتار نظارتی متفاوتی استفاده کنند  چنانچه راهنمایی آموزشی تشخیس دهند معلمی توانایی تفکر در مورد کارش را به بهترین وجه دارد و خواستار آزادی عمل در مورد وظایفش است  وظیفه او صرفا کمک به معلم در انجام دادن آن وظایف است و در چنین صورتی راهنمای آموزشی از روش غیر دستوری استفاده کرده است .

نظارت و راهنمایی غیر دستوری بر این فرض استوار است که خود معلم به بهترین وجه می داند که چه تغییراتی آموزشی ای باید در کارش انجام گیرد و به طور مستقل توانایی فکر کردن و عمل کردن در مورد آنها را دارد .د در حقیقت ، در این نوع نظارت و راهنمایی معلم به طور مستقل تصمیم گیری می کند و نقش راهنمایی آموزشی صرفا کمک کردن به معلم در فرایند تفکر درباره فعالیتها و عملیاتی است که در صدد انجام دادن آنهاست . در روش نظارت و راهنمایی غیر دستوری راهنمایی آموزشی سعی می کند فکر معلم را بر مشاهده ، تحلیل و تفسیر ، شناسایی مشکل ، وصل مساله متمرکز کند . راهنمای آموزش به هیچ وجه عقاید شخصی خود را هنگام گفت و گو با معلم ابراز نمی کند ، مگر اینکه معلم از او بخواهد . 

- روشهای کمک غیر مستقیم به معلمان :

دسته دیگری از روشهای نظارت و راهنمایی آموزشی ، روشهای رایج و توسعه یافته کمکهای غیر مستقیم از فبیل آموزش ضمن خدمت معلمان در مدارس ، مراکز تربیت معلم و دانشگاههاست . تغییرات و تحولات سریع و گسترده در جامعه و مدرسه برای مدیران مدارس و راهنمایان آموزشی بسیار اهمیت دارد .

کیمبال وایلز (1967 ) یکی از پیشگامان نظارت و راهنمایی آموزشی – آموزش ضمن خدمت را  (( کوششی برای ارتقای شایستگیهای کارکنان آموزشی از طریق دوره های آموزشی ، کلاسهای باز آموزی ، نشستها ، گروه های تحقیق ، بازدید ها ، سخنرانیها و اصلاح وضع کارکنان )) تعریف می کند